Łoś

(Alces alces)

I I . Charakterystyka ogólna
I . Występowanie i siedlisko
Areał łosia ma ogromny zasięg, obejmujący Europę od Półwyspu
Skandynawskiego i Polski na wschód, całą Azję i Amerykę Północną. Zgodnie z regułą
Bergmanna- im bardziej na północ zasiedlane są tereny przez dany gatunek, tym jego
gabaryty są większe. I tak jest również z łosiami. Te żyjące w Kanadzie i na Alasce są
zdecydowanie największymi przedstawicielami swojego gatunku na Ziemi. W Polsce
łosie najliczniej występują w północno-wschodniej części kraju, a ich populację szacuję
się na około 6 000 osobników. Biotopem łosia są zbliżone do naturalnych bory
bagienne z dużym udziałem drzew liściastych, lasy obfitujące w torfowiska i wszelakie
podmokłe łąki śródleśne, również doliny rzeczne. Lato spędza w ostojach zasobnych
w wodę, zimą przenosi się w suchsze obszary, obfitujące w młodniki sosnowe i zarośla
lub gęsto podszyte drzewostany. Dość często zdarza się łosiom wędrować na większe
odległości, najczęściej czynią to osobniki młode lub samce podczas bukowiska. Trasy
przez nie obierane ciągną się z reguły wzdłuż cieków wodnych, a nawet większych
rzek. Podczas takich wędrówek potrafią dotrzeć na tereny, na których dawno nie
występowały.
Łoś jest największą zwierzyną płową występującą w Polsce. Byk osiąga masę
300-500 kg. Klępa - 250-380 kg. Długie, silne nogi, masywne barki, rozbudowana
klatka piersiowa i duża głowa osadzona na stosunkowo krótkiej szyi nadają łosiowi
charakterystyczną postać. Sylwetką przypomina konia, ale łoś jest od niego
zdecydowanie potężniejszy. Najwyższy jest w kłębie (który wraz z występującym na
nim owłosieniem tworzy wyraźny garb), po czym grzbiet opada ku tyłowi. Nogi łosia
zakończone są dużymi, szeroko rozstawionymi racicami i silnie rozwiniętymi
raciczkami. Ułatwiają one pływanie, poruszanie na podmokłym terenie, jak i
chodzenie po śniegu. Odciski racic łosia mają podobny kształt do odcisków racic
sarny, jednak są oczywiście od nich wielokrotnie większe (wielkości odcisków racic
krowy, są jednak od nich węższe). Głowa jest duża, silnie wydłużona, zakończona
pyskiem "uzbrojonym" w bardzo rozbudowaną wargę. Na podgardlu zwisa narośl
skórna, zwana brodą obrośnięta długim włosiem. Ogon jest krótki, wręcz
niezauważalny, od spodu nieowłosiony. Suknia jest zmieniana raz w roku, na wiosnę.
Na zimę włosy rosną dłuższe, a cała suknia jaśnieje. Sierść jest niemal jednolicie
ciemnoszarobrązowa do czarnobrązowej, tylko badyle są zdecydowanie jaśniejsze. W
odróżnieniu od innych jeleniowatych cała gęba łosia jest owłosiona. Poroże, w formie
łopat lub badyli, występuje tylko u samców.
III. Odżywianie
Łoś żywi się ok. 250 gatunkami roślin. Latem zjada przede wszystkim liście i
pędy, zimą zaś wcina pąki i czubki młodych drzewek oraz korę drzew i krzewów,
lubuje się również w miękkich gałązkach brzozowych oraz wierzbowych. Nie
przepada za kłującymi drzewami iglastymi (konsumuje je w ostateczności), jako że ich
igły zawierają bardzo dużo olejków aromatycznych i ich nadmiar kosztowałby łosia
ból żołądka. Dietę uzupełnia roślinnością wodną i błotną zawierającą dużo potasu i
innych biopierwiastków i mikroelementów. Zdobywanie pokarmu ułatwia łosiom ich
specyficzna budowa: rozmiary ciała, śmieszna warga i ruchliwy język, jak i badyle
zakończone specyficznymi racicami.
IV. Rozmnażanie i rozwój
Łoś jest zwierzęciem poligamicznym. Dojrzałość płciową uzyskuje w 2-3
roku życia, klępy dojrzewają wcześniej od byków. Bukowisko odbywa się od wrześniu
do pierwszej połowy października, z nasileniem w drugiej połowie września. Odgłosy
godowe łosi nie są tak efektowne i przypominają bardziej pomrukiwanie czy stękanie
aniżeli ryczenie. Nie gromadzą haremu. Wykorzystując nozdrza wyszykują grzejące się
samice, jeśli jest to konieczne walczą o nie. Ruja samicy trwa 7 dni, i jeśli nie zostanie
pokryta lub samiec się nie sprawdzi, po 25 dniach występuje jeszcze raz. Ciąża trwa
226-244 dni. Łoszaki, dość często są to bliźnięta, rodzą się w maju i na początku
czerwca. Młode są niezgrabne i nieporadne, ale szybko się rozwijają i rosną, a z mleka
matki korzystają do jesieni. Szczyt rozwoju fizycznego osiągają łosie w wieku 6-10 lat.

V. Zachowanie
Łosie nie są płochliwe, chodzą wolnym, spokojnym krokiem, mają słabszy
wzrok i słuch, lecz dobry węch. W odróżnieniu od innej zwierzyny płowej, a
identycznie jak wielbłądy, chodzi skroczem, tzn. równocześnie prawymi lub lewymi
badylami do przodu. Łosie są doskonałymi pływakami. Żerując na zanurzonej
roślinności wodnej nurkują do 5 m przez około 30-50 sekund. W wodzie wykorzystują
zmysł dotyku dzięki, któremu odnajdują wszelaką roślinność w niej zanurzoną. W
swoich ulubionych ostojach o obfitej bazie żerowej i przy dostatku wody łosie są na
ogół mało ruchliwe. Lubią wędrować, więc dość często zmieniają miejsca zalegania.
Ich obecność w łowisku najczęściej sygnalizują zgryzione czuby, jaki i połamane lub
poprzewracane drzewa, które nie wytrzymały naporu tego wielkiego głodomora.
VI. Ekologia gatunku
Łoś, jako duży roślinożerca wywiera silny wpływ na środowisko.
Preferowanie przez łosie terenów półotwartych lub małych luk skutecznie zapobiega
porośnięciu ich przez roślinność drzewiastą. Zmiany w roślinności powstałe pod
wpływem uporczywego zgryzania mogą przyjąć formę sukcesyjnego zastąpienia
istniejącego zespołu przez odporniejsze lub mniej smakowite rośliny. Na terenach
leśnych gdzie jego zagęszczenie jest większe szkody przez niego wyrządzane są
znaczniejsze. Wrogami naturalnymi łosi są niedźwiedź, wilk i ryś.
VII. Słowniczek
Badyle – nogi łosia jak również poroże w formie badylarzy
Badylarz – typ poroża, mniej pożądany niż łopatacz
Broda – dłuższa kępka włosów na podgardlu łosia, pomaga mu w zdobywaniu
pokarmu.
Bukowisko – gody łosi
Byk – samiec łosia.
Chrapy – o nozdrzach łosia.
Cielę – młodziutki łoś.
Klępa – samica łosia.
Kwiat – ogon.
Łopatacz – forma poroża przypominająca rozgałęzione łopaty .
Łosza – inaczej klępa.
Łoszak – młody łoś.
Łyżki – uszy łosia.
Pasynek – odnoga na porożu łosia.
Poroże – wyrastający corocznie kostny twór.
Pyza – o nosie łosia.
Rojst – bagniste i grząskie miejsce, zwykle ostoja łosia.
Rosochy – poroże łosia łopatacza.
Scypuł – miękka skórna narośl odżywiająca poroże podczas wzrostu
Skrocz – bieg łosia, charakteryzujący się ruchami obu prawych i obu lewych kończyn
naraz.