(Bonasa bonasia)
Uważa się iż ciemniejsze ubarwienie piór osobnika, świadczy o jego większym
doświadczeniu i wieku. Cieki jarząbków są niemal w całości upierzone.
I . Występowanie i siedlisko
Jarząbek występuje w umiarkowanych i chłodnych rejonach Europy oraz
Azji, jego zasięg występowania na wschód sięga po Japonię. Żyje w borach i lasach
mieszanych gęsto podszytych jodłą i świerkiem. W Polsce jarząbek przetrwał głównie
w Karpatach oraz puszczach w północno-wschodniej części kraju. Spotyka się go
również w Bieszczadach oraz na kielecczyźnie. Siedliskowo jarząbki są wymagające,
gdyż ich teren zapewniać musi dostęp do wody, najlepiej w postaci strumyka, a także
piaszczyste miejsca, wykorzystywane do kąpieli piaskowych oraz kamieniste podłoże
zapewniające mnogość gastrolitów (na przykład nieużywane drogi leśne). Niezbędnym
wymogiem są też gęstwiny świerkowo jodłowe lub świerkowe.
I I . Charakterystyka ogólna
Jarząbek jest ptakiem o rozmiarach kuropatwy. Nie lubi wędrówek. Jarząbki
posiadają upierzenie idealnie maskujące w postaci szarej mozaiki piór kamuflującej na
ziemi oraz białych, dających idealne ukrycie zimą. Cechą różniąca samca od samicy jest
czarny śliniaczek na szyi samca. Głowa jarząbka posiada czubek z piór, który
zaniepokojony ptak stawia na sztorc. Zierniki przyozdobione są pomarańczowoczerwoną
otoczką z piór, która wyglądem przypomina makijaż powiek u kobiet.
III. Odżywianie
Pokarm jarząbków jest bardzo różnorodny. Porą wiosenno-letnią korzystają z
pożywienia w postaci owadów, larw, owoców oraz nasion. Jesienią odżywiają się
nasionami buka, chętnie wydobywają nasiona z szyszek drzew iglastych, żerują również
na jałowcu oraz przemarzniętych owocach pozostałych na krzewach. Zimą ich
głównym pokarmem stają się pączki drzew.
IV. Rozmnażanie i rozwój
Jarząbki są jednymi z nielicznych kuraków które żyją w stałych związkach.
Jesienią tworzą stałe pary bytujące na niezmiennych terytoriach, których to bronią
przed innymi i razem pozostają przez całą zimę. Toki odbywają się wiosną i jesienią.
Tak jak większość kuraków, jarząbki odbywają widowiskowe toki podczas, których
wabią się, a samce odbywają pozorowane walki trzepiąc skrzydłami i podskakując.
Toki jesienne odbywają się, ponieważ u jarząbków występuje dość duża śmiertelność i
drugie wyprowadzenie piskląt jest konieczne, aby utrzymać ciągłość gatunku. Samica
składa około ośmiu jaj i wysiaduje je przez cztery tygodnie. Gniazdo znajduje się w
trawach i jest dobrze zamaskowane. Młode zaraz po wykluciu opuszczają gniazdo i
wędrują wszędzie za matką. Po około dwóch tygodniach są już zdolne do lotu.
V. Zachowanie
Jarząbki polegają na swoim maskującym ubarwieniu, dając się podejść niczym
zając na miedzy. Zrywają się dopiero w ostatnim momencie, potrafiąc wywołać zawał
serca u niespodziewającego się ich obecności wędrowca. W przypadku gdy dostrzegą
niebezpieczeństwo z większej odległości, oddalają się wyciekając. Jarząbki są
świetnymi biegaczami, potrafią niemal bezszelestnie biegać po gęstym i pokrytym
suchymi gałązkami podłożu. Lotnikami raczej nie są dobrymi. Potrafią szybko i śmigle
przelecieć kilkadziesiąt metrów ale na dłuższe loty nie starcza im sił.
VI. Ekologia gatunku
Jarząbek jest ptakiem znajdującym się na Czerwonej Liście Zwierząt
Ginących i Zagrożonych w Polsce. Jest wymieniony w Dyrektywie Ptasiej UE co może
doprowadzić, iż za kilka lat zostanie on zdjęty z listy zwierząt łownych. Jego siedliska
podlegają ochronie w ramach sieci Natura 2000.
VII. Słowniczek
Furkot - dźwięk wydawany podczas nagłego zerwania się ptaka.