Piżmak
(Ondatra zibethicus)

Szkoda, że jest to coraz rzadszy gość naszych łowisk. Jego populację
przetrzebiły norki oraz przesadna melioracja, warto jednak poszukać go w łowisku,
gdyż jest jedną z ładniejszych oznak wiosny.
I . Występowanie i siedlisko
Piżmak pochodzi z Ameryki Północnej. Do Europy został sprowadzony na
początku dwudziestego wieku. Obecnie występuje on w Europie Środkowej i
Wschodniej oraz miejscami w Skandynawii i Europie Zachodniej, a zasięg jego
występowania ciągnie się na wschód po Syberię. W Polsce występuje na terenie całego
kraju, mniej lub liczniej, zasiedlając wszelakie wody śródlądowe. Wymogi Piżmaka nie
są duże, toleruje on nawet znacznie zanieczyszczenie wody, oraz nie jest specjalnie
wybredny jeśli chodzi o wielkość zbiornika, jako że można go spotkać nawet w
miejscach, które na pierwszy rzut oka nie przypominają nawet małego stawu.
Najczęściej zamieszkuje w przybrzeżnej strefie zbiorników i cieków wodnych.
I I . Charakterystyka ogólna
Piżmak jest jedynym polskim zwierzęciem łownym należącym do gryzoni. Z
wyglądu przypomina krzyżówkę szczura z nutrią. Ma szczurzo-bobrowaty tułów, na
którym znajduje się masywna, jak na jego gabaryty głowa. Oczy i uszy osadzone
wysoko, w jednej linii z nozdrzami. Uszy i nos mają możliwość zamykania się, a cechy
te sprzyjają długotrwałemu nurkowaniu (jednorazowo do 10 minut pod wodą). Łapki
tylnie są znacznie większe od przednich i stanowią siłę poruszająca piżmaka w wodzie.
Ogon jest stosunkowo długi, przypominający wyglądem szczurzy. Futerko gęste, o
krótkim ciemnobrunatnym włosiu, od strony brzusznej jaśniejsze. Samica ma 6 sutek
piersiowych i 4 brzuszne. Masa ciała piżmaków wynosi od 0,6 do 2 kilogramów.

III. Odżywianie
Piżmak nie gardzi żadną roślinnością znajdującą się w zasięgu jego krótkich,
lecz ruchliwych przednich łapek. Zjada wszelkie roślinne części, począwszy na
korzeniach, a na liściach skończywszy. Żeruje na pędach, ziołach jak również korze
oraz wszelakich owocach. Zimą posiłkuje się bogatymi w skrobię i inne związki
zapasowe kłączami trzciny i tataraku. Dietę uzupełnia pokarmem zwierzęcym.
Głównie są to mięczaki i skorupiaki zbierane z dna.
IV. Rozmnażanie i rozwój
Od kwietnia do października samica może wielokrotnie przystępować do
rozrodu. W naszych warunkach klimatycznych z reguły wyprowadzane są 3-4 mioty.
Po około 4 tygodniowej ciąży rodzi się od 3 do 9 ślepych młodych. Po okresie laktacji
(4 tygodnie) młode opuszczają gniazdo. Rosną bardzo szybko. Po 4 miesiącach ważą
0,5 kg, a po upływie 5 miesięcy są zdolne do rozrodu. Znaczne redukcje w populacji
młodych osobników powodują wiosenne roztopy, powodujące podniesienie się lustra
wody, co często prowadzi do zalania domostwa wraz z niedołężnymi jeszcze młodymi
a skutkujue ich śmiercią z powodu zatopienia lub wychłodzenia.
V. Zachowanie
Piżmaki preferują życie rodzinne (czyli para rodziców i z reguły mioty z
danego roku) i zamieszkują w norkach, kopanych w groblach oraz nabrzeżu. Zdarza
się również, że budują kopczyki z mułu, oraz roślinności. Wyjścia z gniazd, zarówno te
w norach, jak i w kopcach, znajdują się pod powierzchnią wody, gdyż w ten sposób
piżmaki są w stanie szybko ujść drapieżnikowi lądowemu. Od lutego do maja oraz od
września do listopada ma miejsce szczególna aktywność piżmaków, połączona z
intensywnymi wędrówkami (jak wszystkie zwierzęta terytorialne, piżmaki mają
tendencje do wędrówek). Ich główna aktywność dobowa przypada na zmierzch oraz
noc, choć zdarzają się okresy aktywności dziennej (głównie podczas budowy
domostwa lub podczas godów).
VI. Ekologia gatunku
Piżmak niegdyś uważany był za szkodnika wyrządzając faktyczne szkody
tam, gdzie jego liczebność była znaczna. Kopiąc nory potrafi on uszkadzać i dziurawić
wały przeciwpowodziowe, niszczyć groble i umocnienia brzegów zbiorników
wodnych. Obecnie ze względu na swoją mała a w niektórych rejonach niemal śladową
obecność, piżmak nie może być już odbierany w roli szkodnika.
Piżmak, oprócz człowieka, ma wielu naturalnych wrogów znacznie redukujących jego
populację. Należą do nich głównie norka, czyniąca prawdziwe spustoszenie w populacji, jak również w mniejszym stopniu lisy oraz drapieżniki łasicowate. Również
choroby potrafią trzebić jego populację a najbardziej znaną jest tularemia, nasilająca się
w okresach suszy i spadku poziomu wód.
VII. Słowniczek
Myszka - o młodym piżmaku.
Wibrysy - w okolicach wargowych włosy czuciowe.
Worki strojowe - organy odpowiedzialne za wydzielanie piżma.